Luidsprekers
Kabels, stekkers en aansluitingen

De manier waarop een versterker en luidsprekers zijn aangesloten, heeft een enorme invloed op de geluidskwaliteit. Je kunt verschillende luidsprekerkabels, aparte versterkers of andere oplossingen gebruiken om de geluidskwaliteit en het vermogen waarmee muziek wordt weergegeven, te verbeteren. Hier vertellen we je wat meer over de mogelijkheden die je hebt om echt het maximale uit je lievelingsluidsprekers te halen.

Luidsprekerterminal – de ingang van de luidsprekers

Aan de achterkant van een luidspreker zitten de luidsprekerterminals, waar de kabels van de versterker op worden aangesloten. De meeste luidsprekers hebben een rode (plus) en zwarte (min) aansluiting voor respectievelijk het positieve en negatieve signaal van de versterker. Er bestaan terminals in allerlei soorten en maten, en vaak kun je er zowel een blote kabel, banaanstekkers of vorkstekkers op aansluiten. Het muzieksignaal loopt vanaf de achterkant van de terminal binnenin de luidspreker door naar het scheidingsfilter, en vervolgens naar de verschillende speakers.

Single-wiring – de meest gebruikte aansluiting

Single-wiring is de meest gebruikte methode en de ‘klassieke’ manier om een luidspreker aan te sluiten. Je gebruikt hier gewoon één kabel met een rode (plus) en een zwarte (min) aansluiting. Dit soort terminals zie je vaak op goedkopere luidsprekers, maar ze worden ook toegepast bij extreem dure high-end luidsprekers. Het is maar net wat de fabrikant het liefst gebruikt. Vanwege ruimtegebrek of de plaatsing – bijvoorbeeld bij wandluidsprekers – kiezen veel mensen voor single-wiring.

Bi-wiring – lage en hoge tonen apart

Veel luidsprekers – met name vloerluidsprekers – hebben aparte terminals voor de lage (LF) en de hoge frequenties (HF). Aan de achterkant zitten dan twee paar terminals – twee rode en twee zwarte. Dit betekent dat je de luidsprekers kunt bi-wiren (dubbele kabels) of bi-ampen (dubbele versterkers). Hieronder vind je meer informatie over bi-amping.

Bij bi-wiring wordt het signaal van de versterker opgedeeld in hoogfrequente en laagfrequente signalen, waardoor je twee paar luidsprekerkabels of een speciale bi-wirekabel nodig hebt, zoals op de afbeelding. Als je een gewone, single-wire luidsprekerkabel gebruikt, kan de enorme hoeveelheid energie van de lage frequenties (de bastonen) de hoge frequenties in de kabel beïnvloeden. Dit kun je voorkomen door de hoge frequenties door aparte geleiders te sturen. De hoge tonen gaan, bij wijze van spreken, in heel rustig water zwemmen, en niet in water met hoge golven.

Meestal hebben de hoge tonen het meeste voordeel bij bi-wiring, maar soms merk je ook dat de lage tonen hoorbaar beter klinken. Het vel van een vloertom of de snaren van een basgitaar geven niet alleen lage frequenties weer, maar krijgen hun definitie door de midden- en hoge tonen. 

Als je bi-wiret, adviseren wij je in principe om identieke kabels te gebruiken, of in ieder geval kabels met dezelfde geometrie (constructie) voor de hoge en lage frequenties. Als je dit niet doet, kan dat grote gevolgen hebben voor het scheidingsfilter en dus ook de klankbalans van de luidspreker.

Bi-wiren of niet?

Bi-wiring is een kwestie van smaak. Je hoort duidelijk het verschil tussen single- en bi-wiring, maar wat het beste werkt is heel persoonlijk en afhankelijk van jouw specifieke installatie. Als je de mogelijkheid hebt en over de juiste kabels en luidsprekers beschikt om te bi-wiren, is er geen reden om het niet te doen. Maar probeer het eerst even uit.

Als je alles nog moet aanschaffen en overweegt om twee keer zoveel geld uit te geven voor een extra setje kabels om te bi-wiren, is het vaak verstandiger om een betere single-wire-kabel te kopen. Het is en blijft een kwestie van smaak, maar meestal klinkt één goede kabel beter dan twee kabels die maar half zo goed zijn.

Jumpers – single-wiring op bi-wire-terminals

Als je een single-wire-kabel wilt gebruiken bij een luidspreker met bi-wire-terminals, kun je gebruikmaken van deze simpele, maar effectieve tweak. Je vervangt gewoon de kleine beugeltjes (jumpers) die de HF- en LF-terminals met elkaar verbinden. Veel luidsprekerfabrikanten kiezen er – om volstrekt onbegrijpelijke redenen – voor om geld te besparen op deze beugeltjes en maken ze van een goedkoop en slecht geleidermateriaal dat totaal niet past bij de kwaliteit van de luidspreker.

Vaak klinken je luidsprekers al een stuk beter als je de bijgeleverde beugeltjes vervangt door speciale jumpers, of door zelfgemaakte beugeltjes. Een klein stukje van de luidsprekerkabel die je gebruikt is voldoende en klinkt gegarandeerd beter dan de beugeltjes die je bij de luidspreker kreeg.

Moet ik mijn luidsprekerkabels nou wel of niet aansluiten op de LF- of HF-terminal?

Om een single-wire-kabel te gebruiken bij een bi-wire-terminal wordt geadviseerd om de bovenste terminals (HF) te gebruiken, omdat de hoge tonen gevoeliger zijn voor veranderingen in de kabel. De bas is meestal wat minder gevoelig voor jumpers in het signaalpad, zeker bij grotere luidsprekers waar de middentonen naar de HF-terminal gaan. 

Bij kleinere luidsprekers (tweeweg) kun je ook proberen om de pluskabel aan te sluiten op de bovenste terminalaansluitingen en de minkabel op de onderste. Opnieuw een kwestie van smaak. Probeer het maar uit en kijk maar wat het beste klinkt. Binnen 5 minuten weet je het.

Bi-amping – meerdere versterkerkanalen naar één en dezelfde luidspreker

Maar als het niet eens duidelijk is welke van de twee het beste is, single-wiring of bi-wiring, waarom hebben alle luidsprekers dan niet gewoon alleen maar single-wiring-terminals? Dat zou toch een stuk eenvoudiger zijn? Dat is een goede vraag, en de meningen hierover lopen nogal uiteen, maar hoe je het ook bekijkt: bi-wire-terminals maken het ook mogelijk om je luidsprekers te BI-AMPEN – dus verschillende versterkerkanalen naar één luidspreker te sturen. Met andere woorden, een aparte versterker voor HF en een aparte versterker voor LF.

En dat is zo gek nog niet: de basfrequenties verbruiken namelijk veel meer stroom dan de midden- en hoge tonen. Doordat je een aparte versterker voor de bas hebt, of één versterker per luidspreker, kun je de andere versterker ontlasten en heb je meer controle, een betere dempingsfactor, een betere scheiding tussen HF en LF en een betere dynamiek.

Als je een traditioneel stereosysteem wilt bi-ampen, heb je twee aparte stereoversterkers nodig om één paar luidsprekers aan te sturen. Bijvoorbeeld een geïntegreerde versterker en een eindversterker, of twee eindversterkers met een voorversterker.

Met bi-amping kun je meer controle over je luidsprekers krijgen. En hoe veeleisender je luidsprekers zijn, hoe meer verschil je hoort. Veel surroundreceivers hebben een Amp Assign-functie, waarmee je met de overgebleven kanalen, bijvoorbeeld als je geen achterkanalen gebruikt, de voorluidsprekers kunt bi-ampen. Als je dus een 7-kanaals surroundreceiver hebt, maar slechts 5 van de 7 kanalen aansluit, kun je de resterende kanalen gebruiken om het geluid uit je voorluidsprekers te verbeteren. Als je de mogelijkheid hebt, is dat natuurlijk een goed idee.

Als je gaat bi-ampen MOET je de metalen beugels tussen de luidsprekerterminals verwijderen. Dit is heel belangrijk! Als je dit vergeet, kan er kortsluiting ontstaan in de twee versterkers en kunnen ze kapotgaan.

Horizontale of verticale bi-amping?

Je kunt op twee verschillende manieren bi-ampen en de meningen over wat het beste is lopen nogal uiteen. Het verschil tussen deze twee soorten bi-amping is dat in het ene geval één versterker de HF en LF van één luidspreker aanstuurt (verticaal), terwijl je in het andere geval één versterker hebt voor de HF van beide luidsprekers en één voor de LF van beide luidsprekers (horizontaal).

Als je twee verschillende versterkers hebt die je wilt gebruiken om te bi-ampen (wat we in principe niet adviseren), is het verstandig om de krachtigste versterker voor de basfrequenties te gebruiken, omdat die de meeste stroom verbruiken. Maar let op: als je twee verschillende versterkers gebruikt, kun je geluidstechnisch in de problemen komen.

De versterkers die je gebruikt om te bi-ampen moeten hetzelfde zijn en dezelfde versterking hebben. Als dat niet zo is, krijg je problemen met de timing en gaan de luidsprekers veel slechter klinken.

Is bi-amping altijd beter?

Of je moet bi-ampen of niet, dat ligt aan de omstandigheden. Probeer het zelf uit en luister goed wat volgens jou het beste klinkt. Als je een surroundreceiver hebt en je kunt bi-ampen, is het natuurlijk altijd prima. Alle versterkerkanalen zijn identiek en het is ook nog eens helemaal ‘gratis’ omdat je toch ongebruikte kanalen hebt.

Bi-amping is bovendien altijd een goede manier om een stereosysteem uit te breiden, als je tenminste identieke versterkers gebruikt. Bi-amping kan een relatief goedkope manier zijn om het bestaande systeem te upgraden als je al een goede versterker hebt. Het is namelijk een stuk goedkoper om een extra eindversterker te kopen dan om te investeren in een nieuw en groter systeem. En te veel vermogen, dat bestaat volgens ons niet. Hoe meer ongebruikt vermogen (headroom), hoe beter. 

Maar als je te weinig vermogen hebt, is het vaak slimmer om een nieuwe, grotere versterker te kopen. Prijstechnisch gezien is het vaak beter om één goede versterker te kopen dan twee goedkopere – een beetje hetzelfde zoals we hierboven ook al schreven over kabels.

Bridging – twee versterkers met dubbel vermogen

Je kunt twee stereoversterkers ook bridgen. Dat wil zeggen dat je de twee stereokanalen van iedere versterker combineert tot één monokanaal met twee keer zoveel vermogen (vaak zelfs iets meer). Dit kan handig zijn als je meer vermogen wilt hebben, of als je gewoon alle ruimte wilt hebben om alles zo hard mogelijk te zetten, waarbij de fijne details op de tweede plaats komen. Zoals bijvoorbeeld met een paar grote DALI OPTICON 8’s die alleen maar kei- en keihard willen gaan! 

Als je echter meer belang hecht aan detaillering en transparantie adviseren we meestal om je luidsprekers te bi-ampen met de twee identieke stereoblokken en om niet te bridgen. Maar ook hier geldt: probeer het maar eens uit en luister goed wat het beste past bij jouw systeem. En dat is weer grotendeels afhankelijk van de luidsprekers die je gebruikt.

Stekkers – ‘bloot’, bananen of spades?

Om praktische en geluidstechnische redenen is het slim om je luidsprekerkabels te voorzien van goede stekkers. Ze zijn niet zo duur, en een kabeleinde met stekkers is veel gemakkelijker aan te sluiten en past perfect in de terminal, het voorkomt kortsluiting en beschermt de koperen geleiders tegen oxidatie en andere invloeden van buitenaf.

Veel stekkers zijn voorzien van een laagje goud. Dit metaal roest niet en daardoor blijft het contactoppervlak langer zuiver en glad. Er zijn ook stekkers met een zilvercoating. Zilver is namelijk de ultieme elektrische geleider, maar niet zo exclusief en mooi als goud.

‘Blote’ kabel – de moeilijke oplossing

Zuiver technisch gezien, moet een blote kabel de beste verbinding maken, omdat er direct contact is tussen de terminal en de kabel zelf. De perfecte en meest compromisloze oplossing zou zijn om de luidsprekerkabel direct vast te solderen op het scheidingsfilter, maar dat maakt het wat lastig om bijvoorbeeld de luidspreker te verplaatsen.

Het is soms best moeilijk om de blote kabel vast te zetten en om ervoor te zorgen dat hij vast blijft zitten. Zeker als je luidsprekers in een klein hoekje staan. Dan is het bovendien lastig om alle geleiders in de terminal te krijgen en vast te zetten. Deze dunne koperdraadjes zijn vaak moeilijk te zien en er is er maar één nodig om kortsluiting in je versterker te veroorzaken. Let dus goed op als je de kabel vastmaakt!

Als je een ‘blote’ kabel gebruikt, moet je goed opletten dat alle koperdraadjes vastzitten in de terminal. Anders kun je kortsluiting krijgen!

Ook al heb je alles goed aangesloten op de terminal, na verloop van tijd zul je merken dat alles wat losser komt te zitten. Dit komt doordat de geleiders in de kabel de neiging hebben om zich in elkaar te draaien. Daarnaast wordt de blote kabel (koper, zilver enz.) blootgesteld aan de buitenlucht, waardoor hij sneller oxideert – en na verloop van tijd tast dat de geluidskwaliteit aan.

Banaanstekkers – de handige oplossing

Banaanstekkers zijn heel gemakkelijk op je kabels te bevestigen en ze passen in vrijwel alle terminals. Je kunt ze heel eenvoudig vastschroeven, -klemmen of ‑solderen op je kabel en ze zijn ook nog eens heel gemakkelijk aan te sluiten op je luidsprekers, echt plug and play! 

Sommige banaanstekkers hebben een uitschuifbare pin, zodat ze nog beter contact maken met de terminal. Dit is erg handig als de terminals niet vastgeschroefd kunnen worden op de stekker. Andere banaanstekkers bestaan uit één stuk metaal, zodat er geen overgangen in de stekker zitten. Hierdoor maken de kabel en stekker nog beter contact. En als je het echt goed wilt doen, kun je de stekker vastsolderen op de kabel – de stekker opwarmen, soldeertin op de kabel en stekker doen en ze vastmaken terwijl de stekker nog warm is. Maar als je geen zin hebt om zelf met een soldeerbout aan de slag te gaan, helpt HiFi Klubben je hier natuurlijk graag mee.

Spades – de betrouwbare oplossing

Spades ook wel vorkstekkers genoemd, combineren het beste van twee werelden. Deze stekkers zijn bekleed met een goudlaagje dat de kabel beschermt tegen oxidatie. Ook hebben ze een groot en vlak contactoppervlak dat goed vastgezet kan worden in de terminal en dus uitstekend contact maakt. Soms is het lastig om een spade aan te sluiten, omdat dit type meestal van onderaf in de terminal wordt geschoven. Dan is een banaanstekker vaak makkelijker. 

Maar met name bij dikke kabels die over de vloer lopen zijn spades een goede manier om te voorkomen dat de terminal buigt of afbreekt. De meeste spades worden op de kabel vastgeklemd of -gesoldeerd. Soms is er speciaal gereedschap nodig om ze perfect vast te zetten. Het kan dus slim zijn om alles kant-en-klaar bij een fabrikant te kopen.

Vertrouw op je oren

Hoeveel je ook weet over luidsprekers, kabels en stekkers, je oren weten en vertellen je meer. Naar muziek luisteren is bovendien veel en veel leuker dan saaie gegevens doorspitten. En bovendien: smaken verschillen. Dus kom eens langs bij HiFi Klubben en ervaar hoe je favoriete muziek kan klinken op verschillende systemen. Als je van tevoren een demonstratie boekt, zorgen wij dat alles voor je klaarstaat!

Spades – de betrouwbare oplossing

Spades ook wel vorkstekkers genoemd, combineren het beste van twee werelden. Deze stekkers zijn bekleed met een goudlaagje dat de kabel beschermt tegen oxidatie. Ook hebben ze een groot en vlak contactoppervlak dat goed vastgezet kan worden in de terminal en dus uitstekend contact maakt. Soms is het lastig om een spade aan te sluiten, omdat dit type meestal van onderaf in de terminal wordt geschoven. Dan is een banaanstekker vaak makkelijker. 

Maar met name bij dikke kabels die over de vloer lopen zijn spades een goede manier om te voorkomen dat de terminal buigt of afbreekt. De meeste spades worden op de kabel vastgeklemd of -gesoldeerd. Soms is er speciaal gereedschap nodig om ze perfect vast te zetten. Het kan dus slim zijn om alles kant-en-klaar bij een fabrikant te kopen.

Vertrouw op je oren

Hoeveel je ook weet over luidsprekers, kabels en stekkers, je oren weten en vertellen je meer. Naar muziek luisteren is bovendien veel en veel leuker dan saaie gegevens doorspitten. En bovendien: smaken verschillen. Dus kom eens langs bij HiFi Klubben en ervaar hoe je favoriete muziek kan klinken op verschillende systemen. Als je van tevoren een demonstratie boekt, zorgen wij dat alles voor je klaarstaat!